Żydoswaros. Oświeceniowy poemat heroikomiczny i polemika wokół niego

Prezentujemy Czytelnikom tom, który zawiera trzy utwory literackie oraz komentarze do nich. Pierwszy z utworów to "Żydoswaros", poemat heroikomiczny z czasów Oświecenia, którego autorstwo długo pozostawało niepewne. Z zebranych dowodów wynika, że autorem tego dzieła jest Franciszek Jaksa Makulski. Kolejny tekst, początkowo przypisywany Franciszkowi Ksaweremu Chomińskiemu, według naszych ustaleń został napisany przez Karola Lubicza Chojeckiego i stanowi "Odpowiedź na książkę Żydoswaros". Trzecim utworem jest "Pojedynek literacki, czyli odpowiedź na Odpowiedź", który, podobnie jak pierwszy, został później przypisany Makulskiemu.

Gdy "Żydoswaros" został opublikowany, wywołał spore poruszenie i spotkał się z krytyką. Autorowi zarzucano brak patriotyzmu oraz atak na wartości narodowe. Mimo że początkowo wzbudzał emocje, z czasem zainteresowanie tym tekstem zmalało, a dziś znają go głównie specjaliści, którzy jednak nie poświęcają mu wiele uwagi. Prym w tej kwestii wiedzie fakt, że nawet Roman Dąbrowski w swoim wprowadzeniu do antologii polskich poematów heroikomicznych z późnego Oświecenia wspomina "Żydoswarosa" jedynie jednym zdaniem: właściwie można go uznać za przykład poematu heroikomicznego, który ukazał się anonimowo w 1792 roku. W swojej fundamentalnej pracy analizującej oświeceniowe poematy heroikomiczne, Dąbrowski zauważa, że "Żydoswaros" nie spełnia standardowych wytycznych dla tego gatunku w pełnym tego słowa znaczeniu.