Quo vadis, Rosjo?

Książkę „Quo vadis, Rosjo? Spojrzenie ambasadora Niemiec” kupiłem w poczuciu niezrozumienia postawy Niemiec wobec konfliktu w Ukrainie. Rüdiger von Fritsch, autor książki, spędził poprzednie kilka lat na wykonywaniu obowiązków dyplomatycznych w Moskwie, co, jak sądziłem, umożliwiło lepsze zrozumienie natury Rosjan i trudnych do uchwycenia planów Rosjan wobec Europy po utknięciu na stepach wschodniej Ukrainy. Niektórzy uważają, że wojska ukraińskie poniosły oczywistą klęskę w starciu z armią rosyjską, a koniec administracji reprezentowanej przez Władimira Putina jest już bliski. A jeśli to wszystko nieprawda? Żyjemy w czasach, gdzie wojna informacyjna to jeden z wielu frontów trwających działań i obie strony dbają o przekaz korzystny dla siebie. Pierwsze wiosenne dni 2023 roku przyniosły mocno wstrząsającą ocenę krwawych starć na Ukrainie. Według jednego z amerykańskich think tanków, wojska ukraińskie bezpowrotnie straciły nawet 80 tysięcy zabitych, z kolei siły rosyjskie około 165 tysięcy poległych. Wspomniane liczby należy pomnożyć razy trzy, aby zrozumieć skalę żołnierzy wykluczonych z walki z uwagi na odniesione rany, inwalidztwo oraz szereg innych powodów, jak choćby PTSD (zespół stresu pourazowego). Coraz częściej pojawiają się głosy w przestrzeni publicznej, że wojna w Ukrainie nie jest jedynie krwawą fanaberią szalonego Władimira Putina, lecz pierwszym z wielu konfliktów na świecie, które zmieniają krajobraz świata w kolejnych dekadach XXI wieku. Jaką ocenę w tym zakresie prezentuje Rüdiger von Fritsch, autor książki „Quo vadis, Rosjo? Spojrzenie ambasadora Niemiec”?
 
Publikacja Rudigera von Fritscha porusza kluczowe dla zrozumienia konfliktu w Ukrainie etapy polityki realizowanej przez administrację Władimira Putina. Punktem zwrotnym w ocenie autora książki „Quo vadis, Rosjo? Spojrzenie ambasadora Niemiec” w relacjach między Rosją i Ukrainą był rok 2014, kiedy atak na Donbas i Ługańsk, a w dalszej kolejności również aneksja Krymu rozochociły kremlowskie elity w kierunku dalszych zdobyczy terytorialnych. Jak wyjaśnia Rudiger von Fritsch, eskapizm w żadnym innym zakątku świata nie jest tak szeroko stosowany jako instrument polityki zagranicznej, jak ma to miejsce w Federacji Rosyjskiej. Dlaczego tak jest? W zrozumieniu tego zagadnienia pomaga znajomość historii. Jak przekonuje autor książki „Quo vadis, Rosjo? Spojrzenie ambasadora Niemiec”, Rosjanie relatywnie szybko podbili centralne i wschodnie rubieże azjatyckich stepów, nie napotykając przy tym szczególnego oporu. Zupełnie inaczej było na zachodzie, gdzie w odległości nieco ponad tysiąca kilometrów od Moskwy znajdowała się Warszawa reprezentująca powiew zachodu w osobie szlacheckiej I Rzeczpospolitej. Tym samym, chociaż Rosja należy kulturowo i społecznie do świata wschodu, jednocześnie bliskość z zachodem implikuje potrzebę ekspansji w tym kierunku jako warunku dalszego rozwoju. Czy można zatem przyjąć według teorii Rudigera von Fritscha, że państwo rosyjskie wciąż prowadzi politykę zagraniczną na wzór tej sprzed wieków?

Rudiger von Fritsch w książce „Quo vadis, Rosjo? Spojrzenie ambasadora Niemiec” przedstawia punkt widzenia rosyjskich elit na zdobycie Krymu czy szerzej Ukrainy. Według niemieckiego ambasadora, terytorium Ukrainy stanowi klucz dla dalszej ekspansji Rosji w kierunku zachodnim. Po pierwsze, kontrola nad Kijowem umożliwia Rosji projekcję siły na państwa wschodniej flanki NATO, przede wszystkim Polskę i Rumunię. Jeśli jednak wziąć pod uwagę, że Kreml de facto sprawuje kontrolę nad Mińskiem, łatwo dojść do wniosku, że Ukraina stanowi brakujący element szerszej układanki. Obecnie mocno rozciągnięte granice Rosji z NATO ulegną wyraźnej konsolidacji w przypadku ewentualnego zdobycia terenów Ukrainy i Białorusi. Taka sytuacja byłaby dla Polski fatalna, co zdaje się również dostrzegać Rudiger von Fritsch w książce „Quo vadis, Rosjo? Spojrzenie ambasadora Niemiec”. Niemiecki ambasador sugeruje pogłębienie relacji współpracy między rządem w Berlinie i Warszawie na rzecz budowania nowej architektury bezpieczeństwa w Europie Środkowo-Wschodniej.

Wśród wielu publikacji z kategorii literatury faktu związanej z bieżącym konfliktem na Ukrainie, publikacja pod tytułem „Quo vadis, Rosjo? Spojrzenie ambasadora Niemiec” wydaje się szczególnie cenna z punktu widzenia zrozumienia zmian, jakie dokonują się na oczach świata w XXI wieku. Rudiger von Fritsch wyraża przekonanie, że Europa przez minione dekady żyła w pokoju i dobrobycie, a groźny cień zimnej wojny nigdy się de facto nie zmaterializował. Obecne rozruchy na arenie międzynarodowej to początek wielkich przemian, a jak przekonuje autor książki „Quo vadis, Rosjo? Spojrzenie ambasadora Niemiec”, jedyną drogą dla Europy w kierunku rozwoju jest wzajemna, pogłębiona współpraca i odporność na działania podejmowane przez reżimy autorytarne, szczególnie w Moskwie i Pekinie.

Kilka dni temu miałem okazję obejrzeć fascynującą rozmowę pomiędzy publicystą i autorem wielu poczytnych książek w dziedzinie literatury faktu, Piotrem Zychowiczem, oraz czołowym geopolitykiem w Polsce, dr. Jackiem Bartosiakiem. Porywająca i dynamiczna dyskusja obu panów umożliwiała lepsze zrozumienie bieżących wydarzeń w szybko zmieniającym się świecie. Gdzie nie spojrzeć na mapie świata, widać jakieś punkty zapalne. Głównym obszarem działań wojennych na świecie pozostaje wschodnia Ukraina, a przewidywania specjalistów wskazują na czas wiosny i lata jako decydującego etapu trwającej wojny. Kto przechyli szalę zwycięstwa na swoją korzyść i usiądzie do rokowań pokojowych z pozycji siły? Odpowiedź na to pytanie wydaje się kluczowa dla przyszłości świata. We wspomnianej wyżej rozmowie dr Jacek Bartosiak szczegółowo omówił znaczenie Republiki Federalnej Niemiec dla budowania nowej architektury bezpieczeństwa na Starym Kontynencie. Istotnie, Niemcy z uwagi na swoją geografię decydują o losach Europy, czego dramatycznym symbolem pozostają w pamięci kolejnych pokoleń wydarzenia związane z II Wojną Światową. Wobec trwającego na Ukrainie konfliktu rząd w Berlinie wydaje się podejmować działania co najmniej o charakterze ambiwalentnym. Z jednej strony dostawy broni, w tym ciężkich czołgów Leopard 2, a z drugiej strony tęsknota i nostalgia za korzystną dla Niemiec współpracą gospodarczą z Rosją. Aby zrozumieć, o co chodzi Niemcom w trwającej kampanii na Ukrainie, sięgnąłem po książkę „Quo vadis, Rosjo? Spojrzenie ambasadora Niemiec”. Rüdiger von Fritsch pełnił funkcję ambasadora Niemiec w latach 2014-2019, a początek misji dyplomatycznej autora publikacji przypada dokładnie w czasie aneksji Krymu. Można zatem przyjąć, że autor książki znalazł się w samym środku cyklu, który w 2014 roku wydawał się wyraźnie przyspieszać.

Rüdiger von Fritsch w książce „Quo vadis, Rosjo? Spojrzenie ambasadora Niemiec” przedstawia szereg problemów związanych z działaniami administracji prezydenta Władimira Putina od czasu objęcia władzy na Kremlu wiosną 2000 roku. Były niemiecki dyplomata analizuje m.in. relacje przedstawicieli Rosji z odpowiednikami na Zachodzie, aneksję Krymu i złamanie wszelkich reguł prawa międzynarodowego w tym zakresie, zestrzelenie samolotu MH17 holenderskich linii lotniczych przez rosyjskich separatystów, czy też działania administracji Władimira Putina podejmowane w kolejnych latach będące przygotowaniami do kolejnej odsłony wojny w 2022 roku. Publikacja „Quo vadis, Rosjo? Spojrzenie ambasadora Niemiec” wydana nakładem wydawnictwa Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia w 2022 roku pozostaje szczególnie aktualna w kontekście bieżących wydarzeń. Jednocześnie niemiecki ambasador proponuje analizę uwzględniającą obnażanie kłamstw i manipulacji rosyjskiej propagandy, co wydaje się szczególnie cenne, jeśli wziąć pod uwagę pogorszone relacje na linii Berlin – Moskwa w minionych latach.

Rüdiger von Fritsch w książce „Quo vadis, Rosjo? Spojrzenie ambasadora Niemiec” prowadzi interesującą syntezę w przedmiocie najważniejszych problemów związanych z trwającym konfliktem na Ukrainie. Nie do końca rozumiem, jak to możliwe, że niemiecki ambasador potrafi trzeźwo ocenić sytuację i wskazać kolejne etapy realizacji chorych, neokolonialnych planów administracji Władimira Putina, kiedy jednocześnie rząd Angeli Merkel i dalej Olafa Scholtza wydawał się długo pozostawać obojętny na wrogie działania kremlowskich elit. „biznes us usually” to ulubione powiedzenie niemieckich przedstawicieli polityki i biznesu wobec Rosji, jednakże nawet w publikacji Rüdiger von Fritsch pod tytułem „Quo vadis, Rosjo? Spojrzenie ambasadora Niemiec” brak wyraźnej refleksji ze strony niemieckiego ambasadora w zakresie oczywistych błędów, jakie rząd w Berlinie popełnił wobec Moskwy. Być może fakt, że autorem publikacji jest dyplomata, przesądza o porzuceniu wojennej retoryki i stawianiu brutalnej diagnozy. Zamiast tego czytelnik ma okazję zapoznać się z zakulisowymi rozgrywkami z punktu widzenia pozostających wiecznie w cieniu dyplomatów. Fakt, że Rüdiger von Fritsch przez 5 lat pozostawał ambasadorem Niemiec w Rosji, sam w sobie czyni książkę „Quo vadis, Rosjo? Spojrzenie ambasadora Niemiec” ważną i potrzebną dla zrozumienia bieżącej sytuacji na świecie.