Pańszczyzna. Prawdziwa historia polskiego niewolnictwa

Czy polscy chłopi doświadczali niewolnictwa? Dla wielu odpowiedź na to pytanie jest jednoznaczna. Zarówno obrońcy ludności wiejskiej, jak i oburzeni sytuacją w Polsce obcokrajowcy przyrównywali ich sytuację do niewolnictwa. Termin „chłopi pańszczyźniani” był często używany jako synonim niewolników przywiązanych do ziemi. Powstaje zatem pytanie, jak polska elita postrzegała tych ludzi. W wielorakich źródłach historycznych chłopi bywają określani jako bydło, psy, a nawet chodzące rzeczy.

Dzisiejsze dyskusje nadal obracają się wokół kwestii przywiązania chłopów do ziemi i ich teoretycznego poddaństwa, które niektórzy uważają za przesadzone. Kamil Janicki wnikliwie analizuje i obala mit idyllicznej polskiej wsi sprzed wieków. Jego zdaniem, przyjemności życia na prowincji były dostępne jedynie dla szlachty oraz zarządców majątków. Z kolei chłopi prowadzili życie pozbawione perspektyw, a jedyną ucieczką od tej egzystencji była dla nich ucieczka z ziemi dziedzica.