Spokojnie, to tylko Rosja

 Rosja dzika, nieokiełznana, wręcz naturalistyczna, rozpala wyobraźnię podróżników na całym świecie. Igor Sokołowski, autor reportażu „Spokojnie. To tylko Rosja” deklaruje miłość do rosyjskiego świata od wielu lat, a w tym czasie wielokrotnie podróżował po największych miastach Federacji Rosyjskiej. Polski podróżnik odwiedził odległe zakątki Rosji, gdzie życie człowieka naznaczone było przez wieki szalenie wymagającymi warunkami klimatycznymi i geograficznymi. Reportaż polskiego podróżnika to opowieść o świecie pełnym skrajności, gdzie ludzie bogaci żyją obok biednych, a korupcja, przemoc w rodzinie i wszechobecny alkoholizm stanowią o codzienności milionów rosyjskich obywateli. 
 
O złotych pałacach na Kremlu czy unikalnym klimacie Petersburga, mieście wzniesionym na trupach dziesiątek tysięcy chłopów zaangażowanych do budowy miasta przez cara Piotra Pierwszego, powiedziano prawie wszystko. Taka Rosja bez wątpienia jest interesująca, jednak odpowiedź na pytanie, czy jest rosyjska dusza, zdaje się kryć gdzieś indziej. Od dłuższego czasu fascynuje mnie krajobraz dzikich i niedostępnych regionów Rosji, takich jak Syberia i położony na jej wschodnich kresach Półwysep Kamczatka. W przeszłości region ten, jak wyjaśnia Igor Sokołowski w książce „Spokojnie. To tylko Rosja”, stanowił kierunek ekspansji wojsk rosyjskich, a z czasem obszar zasiedlenia dla mniejszości narodowych uznawanych przez władze na Kremlu z różnych powodów za „wrogie”. 

Autor książki „Spokojnie. To tylko Rosja” opisuje Kamczatkę jako miejsce, gdzie warunki do życia wydają się szczególnie trudne i ekstremalne. Mieszkańcy Kamczatki muszą zmagać się z ekstremalnymi temperaturami, silnymi wiatrami oraz częstymi erupcjami wulkanów. Z tego powodu, jak wyjaśnia Igor Sokołowski, większość ludzi na Kamczatce zajmuje się rybołówstwem i hodowlą łososia. To zaskakujące: kilka razy jadłam łososie z Norwegii, nigdy jednak nie trafiłam na  ryby pochodzące z odległych wschodnich obszarów Federacji Rosyjskiej. Autor książki „Spokojnie. To tylko Rosja” zwraca uwagę na fakt, jak ważnym w życiu codziennym mieszkańców Kamczatki jest wykorzystanie zasobów naturalnych. Wśród ludzi zamieszkałych na Kamczatce nic nie może się zmarnować. Mowa o wyłowionych rybach, drewnie przeznaczonym na opał czy pojedynczych roślinach zebranych w okolicy małych wiosek. Ze względu na surowe warunki klimatyczne, rolnictwo na Kamczatce jest skomplikowane i mało rozwinięte.

Ważnym elementem reportażu pod tytułem „Spokojnie. To tylko Rosja” pozostają spostrzeżenia Igora Sokołowskiego w zakresie tradycyjnego stylu życia mieszkańców Kamczatki, otwarcie deklarujących przywiązanie do kultury i tradycji swoich przodków. I to pomimo szeroko zakrojonej rusyfikacji wspomnianych terenów w ciągu minionych wieków. Z opisów polskiego podróżnika wyłania się obraz lokalnej społeczności, która charakteryzuje się unikalnymi strojami, i żyje imprezami związanymi z kulturą kamczacką, czy festiwalami muzycznymi, gdzie mieszkańcy półwyspu mają okazję zagrać na tradycyjnych instrumentach. Jako osoba szczególnie zainteresowana muzyką z ciekawością czytałam o instrumentach muzycznych znanych mieszkańcom Kamczatki. Jak opisuje Igor Sokołowski w reportażu pod tytułem „Spokojnie. To tylko Rosja”, mieszkańcy Kamczatki tradycyjnie grają na instrumentach takich jak guimbarda, kettledrum, bęben i skrzypce. Dwa pierwsze instrumenty nic wam nie mówią? Spokojnie, polski podróżnik wyjaśnia i plastycznie opisuje każdy z muzycznych przyrządów. Okazuje się, że guimbarda to instrument dęty, przeznaczony głównie do wydawania niskich tonów. Kettledrum z kolei to bęben o głębokim brzmieniu, a jego obecność i charakterystyczne dźwięki, jak przekonuje autor reportażu „Spokojnie. To tylko Rosja”, przywodzą na myśl najważniejsze ceremonie i uroczystości w oczach mieszkańców Kamczatki. Ciekawostką może być fakt, że oprócz wymienionych wyżej instrumentów, na Kamczatce wykorzystuje się również tradycyjne narzędzia perkusyjne, takie jak talerze, kastaniety czy kości do rytmizowania muzyki. Wszystkie wspomniane instrumenty, jak przekonuje Igor Sokołowski, są ważnym elementem kultury i tradycji Kamczatki i jako takie wykorzystywane do kultywowania muzyki ludowej oraz lokalnych obrzędów związanych z tradycją i dziedzictwem kultury kamczackiej.

W książce „Spokojnie. To tylko Rosja” autor przeprowadza wiele rozmów z mieszkańcami Kamczatki. Na przykład w jednej z rozmów z kobietą o imieniu Galina, autor pyta o to, jak wygląda życie na półwyspie, jakie są trudności i wyzwania związane z codziennością w tak niesprzyjającym klimacie dla człowieka. Galina opowiada o pracy na łodzi rybackiej, o hodowli łososia, o tym, jak wykorzystują naturalne zasoby, takie jak drewno i lokalną florę i faunę do przetrwania oraz o tradycyjnych obrzędach i ceremoniach związanych z kulturą kamczacką. W innej rozmowie z mieszkańcem Kamczatki o imieniu Siergiej, Igor Sokołowski porusza temat wulkanów, stanowiących charakterystyczny krajobraz najdalej wysuniętego na wschód półwyspu Federacji Rosyjskiej. Siergiej opisuje, jak wyglądają przygotowania do potencjalnej erupcji i jakie środki bezpieczeństwa lokalni mieszkańcy stosują w takich sytuacjach.

Przyznaję, rozmarzyłam się fragmentami nad reportażem polskiego podróżnika. Z opisów Igora Sokołowskiego wyłania się obraz Kamczatki niedostępnej, dzikiej, ale za to bardzo gościnnej. Autor książki „Spokojnie. To tylko Rosja” wielokrotnie podkreśla na łamach reportażu, że pomimo trudnych warunków do życia, mieszkańcy Kamczatki są uważani za ludzi bardzo gościnnych i serdecznych. Często organizują spotkania z przyjaciółmi i rodziną, podczas których serwują lokalne przysmaki, m.in. marynowanego łososia. Czytelnicy zainteresowani literaturą podróżniczą znajdą w książce Igora Sokołowskiego szereg inspiracji dla egzotycznych kierunków podróży w przyszłości, kiedy wrócą spokojniejsze czasy, a znów w podróży będzie nas ograniczać jedynie wyobraźnia! ?

Książkę pod tytułem „Spokojnie. To tylko Rosja” darzę ogromnym sentymentem. Jakiś czas temu planowałam podróż z moim ówczesnym chłopakiem koleją transsyberyjską, co wydawało mi się pomysłem równie ekscytującym co przerażającym! Igor Sokołowski to znany polski podróżnik, a wspomniany reportaż stanowi podsumowanie dwuletnich doświadczeń autora w zakresie poszukiwania odpowiedzi na pytania, czym jest Rosja i jacy naprawdę są mieszkańcy największego kraju na świecie. W pewnym uproszczeniu podróż koleją transsyberyjską stanowi najlepsze świadectwo dla ogromu świata ukrytego pod terminem „Federacja Rosyjska”. Podróż pociągiem na trasie Moskwa - Władywostok trwa ponad tydzień i jak przekonuje Igor Sokołowski, pozostaje popularnym i relatywnie tanim sposobem podróżowania po ogromnych przestrzeniach Rosji. Autor książki „Spokojnie. To tylko Rosja” opisuje, że choć podróż koleją Transsyberyjską trwa w nieskończoność, jednocześnie podróżujący mają okazję pokonać ponad 9 tysięcy kilometrów!

Igor Sokołowski w reportażu „Spokojnie. To tylko Rosja” opisuje zarówno znane miejsca w Rosji, jak i Moskwę, Petersburg czy Perm, jak również miejsca znajdujące się na odległych kranach Federacji Rosyjskiej, jak Syberia i półwysep Kamczatka. Bez wątpienia ciekawym elementem książki polskiego podróżnika wydają się rozmowy z napotkanymi ludźmi. Kiedy sięgam po literaturę faktu, liczę na relacje „z pierwszej ręki”, zakładając przy tym dobrą wolę autora i wewnętrzną potrzebę zmierzenia się z prawdą o samych sobie przez lokalnych mieszkańców. Dwie rzeczy wydały mi się szczególnie istotne w reportażu pod tytułem „Spokojnie. To tylko Rosja”: Igor Sokołowski przekonuje, że mieszkańcy prowincji kraju mierzą się na co dzień przede wszystkim z korupcją i alkoholizmem oraz brakiem dostępu do służby zdrowia. Polski podróżnik podkreśla przy tym, że chociaż wspomniane ułomności rosyjskiego społeczeństwa dotyczą niemal całego obszaru Rosji, to szczególnie widoczne pozostają z dala od przepychu Moskwy i Petersburga, problemy często zamiatane są pod dywan z uwagi na relatywnie wysoki poziom życia w stosunku do mieszkańców odległych obwodów Federacji Rosyjskiej.
 

Kilka dni temu czytałam artykuł, treścią, którego autor wskazywał na walkę prezydenta Władimira Putina z alkoholizmem w Rosji. Na dowód owej tezy przytoczono wystąpienia publiczne obecnego gospodarza Kremla, który widocznie odcinał się od spuścizny swojego poprzednika, prezydenta Borysa Jelcyna. Poprzedni władca Federacji Rosyjskiej jawił się jako człowiek o frywolnym sposobie bycia, przywiązany do korzystania z życia i bynajmniej nie wylewania za kołnierz. W niektórych rozmowach Igora Sokołowskiego z mieszkańcami Rosji temat ten wraca jak bumerang: napotkani rozmówcy, kiedy wracają pamięcią do wydarzeń z lat 90. ubiegłego wieku, wskazują na kryzys, bezrobocie i pijanego prezydenta w telewizji przy okazji kolejnych spotkań międzynarodowych. Można odnieść wrażenie, że wszystko, co złe w Rosji przypisywane jest poprzedniej ekipie rządzącej i pamiętać mogą o tym jedynie nieco starsi obywatele Federacji Rosyjskiej. Prezydent Władimir Putin sprawuje rządy na Kremlu niepodzielnie od ponad dwóch dekad. Tymczasem, jak przekonuje Igor Sokołowski w książce „Spokojnie. To tylko Rosja”, alkoholizm nadal jest poważnym problemem w Federacji Rosyjskiej. Rosja jest jednym z krajów, gdzie spożycie alkoholu jest jednym z najwyższych na świecie. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia, Rosjanie piją rocznie około 15 litrów czystego alkoholu na osobę, co przekłada się na ponad dwukrotność średniej światowej! Nadmierna konsumpcja alkoholu prowadzi w oczywisty sposób do poważnych problemów zdrowotnych wśród mieszkańców Rosji. Alkohol jest jedną z przyczyn wysokiej umieralności wśród mężczyzn i kobiet w Rosji. Dość powiedzieć, że w dorzeczu rzeki Amur, gdzie tradycyjnie od wieków biegnie granica pomiędzy Rosją i Chinami, marzeniem wielu rosyjskich kobiet jest znaleźć męża w Chińczyku. Dlaczego? Nie pije, dłużej żyje i chętniej pracuje niż przeciętny Rosjanin na prowincji.

Publikacja „Spokojnie. To tylko Rosja”, wydana nakładem wydawnictwa MG, to świetna propozycja dla czytelników zainteresowanych Rosją, ale też tego całego zacięcia, które towarzyszy obecnie polityce i sprawom międzynarodowym. Nie mam wątpliwości, że atak wojsk rosyjskich na Ukrainę zmienił świat, w którym żyjemy, a swobodne podróżowanie do Rosji to melodia raczej odległej przyszłości. Reportaż Igora Sokołowskiego rozbudza wyobraźnię w przedmiocie wielkości Rosji i życia codziennego mieszkańców tego ogromnego państwa, jednocześnie wskazuje na daleko idące różnice kulturowe między obywatelami Federacji Rosyjskiej a mieszkańcami Europy Zachodniej. Kiedyś owe różnice wydawały mi się pociągające i stanowiły poważny asumpt do podróży w nieznane. A dziś? Dziś sama nie wiem, czy kiedykolwiek odwiedzę dzikie rejony Federacji Rosyjskiej, chociaż przyznaję, że kilka razy zaczytując się w lekturze reportażu „Spokojnie. To tylko Rosja” miałam okazję rzucić wszystko w perony i ruszyć śladami Igora Sokołowskiego po wszystkich 8 strefach czasowych Rosji! ?