Brudne czyny

<p>Jakiś czas temu byłam na warsztatach teatralnych i prowadząca często odwoływała się do postaci Marka Hłaski. Uznałam, że to zaskakujące, Hłasko znany był przede wszystkim ze swoich talentów pisarskich. „Sonata Marymoncka”, „Ósmy dzień tygodnia” czy „Piękni Dwudziestoletni” to klasyka literatury połowy ubiegłego wieku. Skąd wiec tyle nawiązań do Hłaski na warsztatach teatralnych? Zapytałam o to prowadzącą pod koniec zajęć i odpowiedź dała mi do myślenia. Jaki był Marek Hłasko, niektórzy z was pewnie dobrze wiedzą. Piekielnie utalentowany, posługujący się piórem niczym Posejdon swoim Trójzębem, a według relacji świadków, równie przystojny i charyzmatyczny co greccy bogowie. Brzmi nieźle? Nie przez przypadek, nazywano Marka Hłaskę „Wschodnioeuropejskim Jamesem Deanem”. Nie brzmi to, jak komplement, który polski pisarz uznałby za zniewagę. Może to i lepiej, bo jego porywczy charakter i gwałtowne reakcje lubiły iść w parze z pitym na umór alkoholem, a to z kolei stanowiło mieszankę wybuchową w towarzystwie. Prowadząca warsztaty powołała się na książkę „Brudne czyny”, co stanowiło dla mnie niemałą niespodziankę. Nie czytałam jej wcześniej, sama książka nie jest wymieniana jednym tchem wśród najlepszych powieści Marka Hłaski. Dlaczego zatem warto po nią sięgnąć? Przedstawia szalenie plastyczne opisy, tym samym stanowi niemal gotowy scenariusz na film. Zwróciłam na to uwagę podczas czytania i rzeczywiście, w kilku fragmentach łapałam się na barwnych wizualizacjach. Cecha każdej dobrej powieści, gdy rozpala wyobraźnię czytelnika i pozwala na podróże pod kocem i z filiżanką kakao pod ręką. Marek Hłasko proponuje tym razem opowieść podobna do innych, ale jednocześnie zupełnie inną. Odważna w swojej formie, skomplikowaną w zakresie treści, a przy tym tworzoną w gorącym klimacie Izraela. Czy widok palm za oknem pozwolił porzucić Markowi Hłasce nihilizm i dekadencje, z których słynął za czasów twórczości w Polsce? &nbsp;<br><br>Major Abakarow to były jeniec wojenny, obecnie czekający na zakończenie jego karencji w zakresie licencji pilota. Chce wrócić do służby, wcześniej jednak ma pewna misje do wykonania. Prywata Major Abakarow obejmuje plan zemsty na sprawcy śmierci jego przyjaciela. Mężczyzna żyje w poczuciu niesprawiedliwości, jednocześnie zatraca się w trawiącym do od środka ogniu zemsty. W gotowym scenariuszu na film, enigmatyczny i żądny zemsty facet często spotyka kobietę, przez którą wpada w jeszcze większe tarapaty. Katarzyna to kobieta, która zmienia życie Majora Abakarowa. Spędzili ze sobą mniej niż tydzień, ale to wystarczyło, aby ich życie nabrało sensu. Oboje go poszukiwali. On w zemście, ona w alkoholu. Katarzyna to dawna gwiazda kina, która nie może się pogodzić z brakiem uwielbienia ze strony fanów. Sława i popularność przemijają, ale nie każdy potrafi zejść ze sceny niepokonanym, jak śpiewał zespół Perfekt. Katarzyna wciąż żyje przeszłością, topiąc smutki w alkoholu i nie dostrzegając, że ucieka jej życie. Major Abakarow spodobał jej się, przede wszystkim dlatego, że nie musiała przy nim nikogo udawać. Dawna aktorka weszła z czasem w rolę ofiary własnego życia. Podobnie jak Major Abakarow, ten jednak miał zupełnie inne, nazwijmy to „męskie” powody. Oboje wiedzą, że kilka spędzonych dni to cisza przed burzą. Katarzynie i Majorowi Abakarowowi przyjdzie w końcu podjąć decyzję, czy zrobią krok w kierunku wspólnej przyszłości, czy na zawsze staną się więźniami dawnych wydarzeń. &nbsp;</p><p>Powieść „Brudne czyny” to mocna literatura piękna. Styl Marka Hłaski bywa dosadny i bezpośredni, dzięki temu autor precyzyjnie opisuje emocje swoich bohaterów. Jest to książka w mojej ocenie niedoceniana, a szkoda. Próżno szukać u polskiego pisarza szczęśliwych zakończeń miłosnych historii, jego proza nawet w słonecznym Izraelu stanowiła wołanie o miłość. Pikanterii dodaje fakt, że w owym czasie, gdy Marek Hłasko tworzył „Brudne czyny”, pozostawał jednocześnie na utrzymaniu pewnej starszej aktorki... &nbsp;<br><br>W każdej powieści Marka Hłaski znajdziecie jego samego. Książka „Brudne czyny” nie jest tutaj wyjątkiem. &nbsp;</p>

<p>Okres emigracji Marka Hłaski bywa różnie oceniany w zakresie jego twórczości. Część krytyków literackich pozostaje przy zdaniu, że w pewnym sensie polski pisarz próbował, ale już mu nie wychodziło we Francji czy w Izraelu. Krzywdzące to opinie, jeśli wziąć pod uwagę, jak intensywne było życie Marka Hłaski. Wychowany w biedzie i przemocy związanej z II Wojną Światową, na zachodzie pojawił się już jako autor uznany. Kobiety, alkohol i szybkie samochody przyniosły mu nie mniejszy rozgłos niż dzieła literackie. Może dlatego, że polski pisarz przez cale swoje krótkie życie pozostawał skrzywdzonym przez bolesna przeszłość dzieckiem. W Polsce łatwiej było mu to udawać: ludzie nie mieli pracy, alkoholizm był powszechny, a kindersztuba ustępowała przed wolą przetrwania. Podczas pobytu w Izraelu Marek Hłasko niewątpliwie za tym wszystkim tęsknił, choć w oczach wielu zachłysnął się możliwościami, jakie dawało życie na emigracji. Dla oceny merytorycznej powieści „Brudne czyny” niezbędne jest rozumienie, na jakim etapie życia ów książka powstawała. Do wszystkiego, o czym mowa wyżej, warto dodać śmierć bliskiego przyjaciela Marka Hłaski, Krzysztofa Komendy. Polski pisarz nigdy nie pogodził się z odejściem Komendy. Co więcej, pozostawał uwikłany w związek ze starszą eksaktorką. To wszystko znajduje swoje odbicie w być może najbardziej przygnębiającej książce autorstwa Marka Hłaski. Wszystkie są trudne w odbiorze i proponują życiowy nihilizm, ale po raz pierwszy w książce „Brudne czyny” polski pisarz dał wybór swoim bohaterom. Okazało się, że nawet on nie może ich jednak uchronić przed trudną przeszłością każdego z nich. &nbsp;<br><br>Z Majorem Abakarowom chętnie poszłabym na kawę. Mężczyzna tajemniczy, z przeszłością w wojsku, żądny zemsty na sprawcy śmierci swojego dawnego przyjaciela. Tacy mężczyźni pociągają kobiety. Mężczyzna służył w lotnictwie, poznajemy go w momencie, kiedy szykuje się do powrotu do wojska. Trzy lata, na tak długi czas odebrano licencję Majorowi Abakarowowi. Długo, jak na mężczyznę zakochanego w tym, co robi. Główny bohater początkowo wydaje się oczekiwać tylko na powrót do służby. Wkrótce jednak wychodzą na jaw jego główne motywy. Żyje myślą o zemście, planuje ją drobiazgowo i ma spore szanse na powodzenie. Wszystko zmienia jednak pojawienie się w życiu dawnego lotnika niejakiej Katarzyny. Nie sposób pisać o niej „Kasia”, ponieważ to starsza, żyjącą przeszłością kobieta. Jednocześnie piękna i przyzwyczajoną do blasku fleszy. Nie może nic z tym zrobić, pije alkohol całymi dniami i czuje smutek na widok przemijającej urody. Trudno powiedzieć, dla którego z nich wspólne spotkanie miało początkowo większe znaczenie. Wydaje się, że oboje go potrzebowali, choć każde z nich nie chciało tego przed sobą przyznać. Kilka dni zmieniło jednak wszystko. Na chwile zapomnieli o przeszłości, żyli chwilą, a chwile mają to do siebie, że choć słodkie, trwają krótko. Przeszłości daje o sobie znać, ale w zderzeniu z siła miłości wynik pozostaje niewiadomą. Chyba że znacie twórczość Marka Hłaski. Polski pisarz nie lubił ckliwych historii, sam chętnie opowiadał te prawdziwe. Jak pisał: “(...) często najbardziej kochamy tych ludzi, te sprawy i te rzeczy, od których bieg życia każe nam odchodzić – nieraz na zawsze.”&nbsp;<br><br>Powieść „Brudne czyny” to brudna opowieść o przeszłości, której pożegnanie stanowi warunek dalszego, szczęśliwego życia. Niewielu ma ten komfort. W powieściach Marka Hłaski owego komfortu nie ma żaden z bohaterów. Jednak to właśnie w książce „Brudne czyny” polski pisarz wydaje się najbliżej szczęśliwego zakończenia. Być może stanowi to świadectwo, ze w słonecznym Izraelu był przez chwile szczęśliwy. Nigdy jednak nie przestał być sobą. Kiedy masz 5 lat i wybucha II Wojną Światową, a Twój ojciec umiera, przestajesz wierzyć w smoki i szczęśliwe zakończenia.</p>