Romain Rolland - sylwetka autora

Romain Rolland przyszedł na świat w Clamecy, w centralnej Francji, w zamożnej rodzinie mieszczańskiej, która w 1880 roku przeniosła się do Paryża. Dzięki tej zmianie Romain miał możliwość uzyskania solidnego wykształcenia. Uczęszczał do prestiżowego liceum Louis-le-Grand, gdzie spotkał się z Paulem Claudelem i rozwijał swoje zdolności muzyczne, grając na fortepianie. W okresie licealnym przeżył jednak silny kryzys duchowy, który doprowadził do utraty wiary. Po ukończeniu szkoły, z zachęty matki, kontynuował naukę historii w École normale supérieure i ukończył ją w 1889 roku. Następnie spędził dwa lata na stypendium w Rzymie, gdzie zafascynowany twórczością Williama Szekspira oraz pod wpływem Malwidy von Weysenburg, zaczął pisać dramaty historyczne.

W 1890 roku na krótko wrócił do Francji, ale w 1892 ponownie udał się do Rzymu, by zbierać materiały do swych prac doktorskich: o operze w Europie przed Lullym i Scarlattim oraz o malarstwie włoskim w XVI wieku. W 1894 roku obronił pierwszą na Sorbonie pracę doktorską z zakresu muzykologii, a następnie objął specjalnie dla niego utworzoną katedrę muzykologii na uniwersytecie. Zdobywszy tytuł doktora historii sztuki, wykładał również w École Normale Supérieure. W późniejszych latach nawiązał znajomość z poetą katolickim Charlesem Péguy, który pomógł mu zadebiutować w Cahiers de la Quinzaine. W 1944 roku Rolland oddał Péguy homage, pisząc jego monografię.

Jako autor znakomitej powieści Jan Krzysztof, Rolland zdobył w 1913 roku Wielką Nagrodę Akademii Francuskiej i Literacką Nagrodę Nobla w 1915 roku. Ceremonia przyznania Nobla nie odbyła się jednak z powodu I wojny światowej, podczas której przebywał w neutralnej Szwajcarii. Po wojnie skupił się na działalności publicznej, sprzeciwiając się konfliktom zbrojnym i nierównościom społecznym. Jak wielu intelektualistów francuskich o lewicowych poglądach, sympatyzował z nowo utworzonym Związkiem Radzieckim, promując ideę "pokoju poprzez rewolucję". W 1927 roku stanął na czele Międzynarodowego Komitetu Antyfaszystowskiego. W 1931 roku miał okazję spotkać się z Gandhim oraz Rabindranathem Tagore.

Podczas II wojny światowej jego proradzieckie wypowiedzi spotkały się z krytyką ze strony rządu Vichy, co przyczyniło się do umieszczenia go w areszcie domowym w Vézelay. Zmarł w 1944 roku na gruźlicę, w wieku 78 lat. Romain Rolland był wielbicielem muzyki, szczególnie twórczości Louisa-Nicolasa Clérambaulta, Georga Friedricha Händla i Ludwiga van Beethovena, którym poświęcił biografie. Blisko przyjaźnił się z niemieckim kompozytorem Richardem Straussem oraz takimi osobistościami, jak Maksym Gorki, Rabindranath Tagore, Hermann Hesse i Mahatma Gandhi.

Rolland rozpoczął swoją karierę literacką w 1897 roku, tworząc pierwszy tom Tragedii wiary – Święty Ludwik. Wkrótce potem napisał dwie kolejne sztuki: Aert i Tryumf rozumu, które pozostały jednak niezauważone. Były one inspirowane twórczością Henryka Ibsena i przedstawiały problemy społeczne jednostek wybitnych artystycznie osadzonych w świecie renesansowym. Pisząc, Rolland rozwijał koncepcję teatru edukacyjnego, mającego uczyć widza humanizmu przez kontrastowanie pozytywnych i negatywnych wzorców. Jego praca Teatr rewolucji oraz manifest Teatr ludowy miały na celu promocję takiego podejścia. Literaturę Rollanda w tej fazie cechowało zainteresowanie historią Francji, szczególnie średniowiecza i epok późniejszych.

Później Rolland pisał monografie wielkich artystów i myślicieli, jak Michał Anioł, Beethoven i Tołstoj, zebrane w cyklu Żywoty sławnych mężów. Z czasem jednak zniechęcił się do tej formy, uznając ją za niewystarczającą. W latach 1904-1912 stworzył dziesięciotomową powieść Jan Krzysztof, za którą nagrodzono go Literacką Nagrodą Nobla. Dzieło opisuje życie genialnego niemieckiego muzyka, jego duchowe zmagania i ostateczne szczęście odnalezione w Szwecji. Postać Kraffta jest uważana za syntezę Rollanda i Beethovena.

Różni się od niej powieść Colas Breugnon z 1919 roku, będąca afirmacją życia i pacyfizmu, przedstawiona w rubasznym stylu przypominającym François Rabelais'go. Charakter tej powieści odzwierciedla optymizm i proste spojrzenie na życie, które zdaniem autora symbolizuje patron Clamecy, św. Marcin. Przez kolejne lata (1922-1934) Rolland pisał swoją ostatnią dużą powieść Dusza zaczarowana, która jednak nie zdobyła uznania i była krytykowana jako nadmiernie rozgadana. Z tego względu Rolland jest dziś pamiętany głównie jako autor dwóch dzieł: Jana Krzysztofa oraz Colas Breugnon.