Lucjan Żeligowski - sylwetka autora

Lucjan Żeligowski, urodzony 17 października 1865 roku w Oszmianie, zmarł 9 lipca 1947 roku w Londynie, był pułkownikiem piechoty Armii Imperium Rosyjskiego oraz generałem broni Wojska Polskiego. Jest przede wszystkim znany z buntu, który zakończył się zajęciem Wilna i proklamowaniem tzw. Litwy Środkowej. Pochodził z rodziny zaangażowanej w działalność niepodległościową, jako syn Gustawa Żeligowskiego, uczestnika powstania styczniowego, i Władysławy Traczewskiej. Obaj rodzice zostali zesłani na Syberię za udział w zrywie niepodległościowym.

Wychowaniem Lucjana zajęła się ciotka Katarzyna, u której mieszkał w Żupranach i tam uczęszczał do szkoły gminnej, a później do klasycznego gimnazjum w Wilnie. W 1885 roku rozpoczął naukę w szkole junkrów w Rydze, kształcącej przyszłych oficerów piechoty Armii Rosyjskiej. Po uzyskaniu pierwszego stopnia oficerskiego służył, m.in., w wojnie rosyjsko-japońskiej jako kapitan. Dalszą służbę pełnił w Rostowie nad Donem, aż do postępowania sądowego w 1905 roku, z którego wyszedł z uniewinnieniem.

Od 1912 roku działał w tajnym Związku Walki Czynnej w Rosji, a wybuch I wojny światowej zastał go na stanowisku podpułkownika i dowódcy batalionu. W 1915 roku awansował na pułkownika i objął dowództwo 261 pułku piechoty. Wraz z powstaniem Polskiej Brygady Strzelców został jej częścią, przekształcając ją ostatecznie w Dywizję Strzelców Polskich, w ramach której się wyróżnił podczas walk w Galicji. Rewolucje w Rosji w 1917 roku doprowadziły do konfliktu Żeligowskiego z gen. Józefem Dowborem-Muśnickim, co skutkowało jego usunięciem z dowodzonej formacji.

Żeligowski udał się do Kijowa, gdzie angażował się w rozmowy o tworzeniu polskich jednostek wojskowych we Francji i Rosji. Dzięki francuskiej pomocy rozpoczęło się formowanie Błękitnej Armii, w której Żeligowski objął dowództwo Wojska Polskiego na Wschodzie i awansował do stopnia generała podporucznika.

W 1919 roku przybył do Polski, gdzie uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej i zyskał zaufanie Józefa Piłsudskiego. To doprowadziło do buntu Żeligowskiego, który opanował Wilno, tworząc Litwę Środkową jako formalnie niepodległe państwo. Choć stanowiło to wypowiedzenie posłuszeństwa Naczelnemu Wodzowi, było to inspirowane przez Piłsudskiego jako manewr mający na celu uniknięcie formalnych działań zbrojnych przeciwko Litwie.

Po licznych sukcesach i awansach, w 1925 roku objął stanowisko ministra spraw wojskowych, pomagając Piłsudskiemu w przygotowaniu zamachu stanu. Po przejściu na emeryturę angażował się w życie polityczne i społeczne Polski, zostając posłem na Sejm IV i V kadencji oraz autorem wspomnień z 1920 roku. Podczas II wojny światowej ewakuował się do Wielkiej Brytanii, gdzie uczestniczył w działalności emigracyjnych władz RP.

Zmarł w 1947 roku w Londynie, a zgodnie z jego wolą, został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie. Był odznaczony wieloma orderami i wyróżnieniami, w tym Krzyżem Komandorskim Orderu Wojennego Virtuti Militari i Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski. Otrzymał również tytuł honorowego obywatela Warszawy i był cenionym uczestnikiem życia publicznego zarówno w Polsce, jak i na emigracji.