Wywiad rzeka ze Zdzisławem Najderem

Wartością tej książki jest wnikliwy wywiad-rzeka z Zdzisławem Najderem, niezwykle prominentną postacią opozycji demokratycznej w Polsce. Po wprowadzeniu stanu wojennego w 1981 roku Najder objął stanowisko dyrektora Sekcji Polskiej Radia Wolna Europa. W 1983 roku został zaocznie skazany na karę śmierci za rzekomą współpracę z wywiadem amerykańskim, jednak wyrok ten został uchylony sześć lat później, w roku 1989, kiedy to również powrócił do Polski.

Najder swoje studia rozpoczął od historii literatury i filozofii na Uniwersytecie Warszawskim oraz w Oksfordzie, będąc uczniem takich wybitnych postaci jak Władysław Tatarkiewicz, Tadeusz Kotarbiński oraz Leszek Kołakowski. Był jednym z założycieli Polskiego Porozumienia Niepodległościowego, a obecnie jest uznawanym ekspertem od twórczości Josepha Conrada. Rozmowa z Najderem dostarcza perspektyw wnikliwego obserwatora historii współczesnej i prawdziwego patrioty, który miał okazję współpracować z najwybitniejszymi osobistościami powojennej Polski.

Książka zabiera czytelnika w podróż do Polski przedwojennej widzianej oczami dziecka, po doświadczenia wojenne nastolatka. Następnie przeprowadza nas przez kluczowe spory ideologiczne wpływające na naukę filozofii i polonistyki, odwilż polityczną i pierwsze zagraniczne podróże, po powrót do ojczyzny pod rządami Gomułki oraz wydarzenia marca 1968 roku z perspektywy amerykańskiej. Relacje Najdera, oparte na jego podróżach, w tym na Ukrainę szlakami Conrada i do Moskwy, a także doświadczenie stanu wojennego, oferują głęboki wgląd w lata 1980.

Autor zachwyca precyzją swoich obserwacji i zdolnością do syntezy, nie szczędząc również anegdot o swoich przyjaciołach i znanych osobach. Historię ubarwiają m.in. opowieści o Zygmuncie Kubiaku, który wyzwał Leopolda Tyrmanda na pojedynek, czy zazdrości Czesława Miłosza wobec poetyckich utworów w wykonaniu Ewy Demarczyk. Kluczowym momentem jest również odkrycie, dlaczego to właśnie Zdzisław Najder wyniósł z zebrania KOR-u jego protokół. Każda z tych historii tworzy barwną mozaikę obrazu minionych czasów i ludzi, którzy je kształtowali.