Król odszkodowań

Dobra, to teraz będzie trochę wywrotowo, bo o Grishamie nie da się pisać zupełnie na poważnie, ale też nie można go traktować jak autora fast-foodowej literatury, mimo że sam się często tak pozycjonuje. Przeczytałem Króla odszkodowań, z mieszanką lekkiego zażenowania i rosnącego uznania. I choć miałem już Grishama trochę dość po jego wcześniejszych „prawniczych sensacjach”, to ta książka jednak mnie zaskoczyła. Może nie samą fabułą, bo ta leci po znajomym torze, ale tym, jak bardzo wciągnąłem się w świat tych szemranych układów, tajnych ugód i moralnych kompromisów w imię pieniędzy.

Clay Carter to taki bohater, jakich Grisham lubi tworzyć: młody, naiwny, uczciwy (na początku), uwikłany w coś, co go przerasta, i wkrótce staje się pionkiem, który nagle dostaje do ręki królewskie figury. Początkowo pracuje jako obrońca z urzędu, czyli na samym dnie prawniczego łańcucha pokarmowego. Zero kasy, zero prestiżu, sprawy nudne, przewidywalne, a jego życie toczy się jakby obok. Wszystko zmienia się, kiedy dostaje sprawę chłopaka, który zastrzelił innego młodego człowieka na ulicy. Wydaje się, że to kolejna rutynowa robota, ale im dalej w las, tym bardziej okazuje się, że ktoś tu gra znacznie wyżej. I nagle do Claya zgłasza się ktoś z ofertą nie do odrzucenia: 15 milionów dolarów, jeśli powstrzyma proces. A to dopiero początek.

I tu Grisham odpala grube działa. Mamy tajne układy, pozwy zbiorowe, wielkie korporacje farmaceutyczne, które wolą płacić potężne sumy w zamian za milczenie, niż ryzykować procesy i publiczne potępienie. Clay, jak przystało na bohatera z Grishama, oczywiście początkowo się waha, ale nie oszukujmy się – kto by nie wziął takich pieniędzy? No i zaczyna się jazda. Staje się "królem odszkodowań", nową twarzą amerykańskiego snu w wersji „kasa, władza, wpływy”. Ale jak to bywa w takich historiach - jest cena. I to całkiem wysoka.

Szczerze? Nie kupuję do końca przemiany Claya. Jest zbyt szybka, zbyt filmowa. Facet z misją społecznej sprawiedliwości z dnia na dzień staje się rekinem, który nie ma oporów przed dogadywaniem się z firmami, które mają na sumieniu naprawdę paskudne rzeczy. Ale… może właśnie o to chodziło Grishamowi? Że system sam z siebie przekształca idealistów w cyników? Że to nie jednostka się sprzedaje, tylko system ją połyka?

Najciekawsze w tej książce jest jednak coś zupełnie innego: kulisy. Nie fabuła, nie zwroty akcji (które są i to całkiem sprawne), ale to, jak Grisham pokazuje cały ten świat pozwów zbiorowych. Dowiadujesz się rzeczy, o których wcześniej nie miałeś pojęcia. Jak działają kancelarie specjalizujące się w wyszukiwaniu ofiar chorób spowodowanych przez leki czy chemikalia. Jak negocjuje się ugody bez wchodzenia do sądu. Jakie pieniądze naprawdę krążą w tym biznesie. Jak adwokaci rozgrywają swoją partię między sobą, klientami, mediami i koncernami. Czuć, że autor zna temat od środka i to nie z researchu w Wikipedii.

Fakt – nie jest to książka, która zmieni twoje życie. Nie wstrząśnie tobą jak Komora czy Niewinny człowiek, które dotykają bardziej osobistych i moralnych dylematów. Ale Król odszkodowań to świetne spojrzenie na inny wymiar amerykańskiego wymiaru sprawiedliwości – ten, gdzie sprawy nie toczą się przed sądem, tylko przy lunchu z korporacyjnym prawnikiem i gdzie człowiek staje się walutą. Czyta się szybko, momentami wręcz za szybko. Styl Grishama to typowy „czytadłowy luksus” – nie wymaga wysiłku, ale daje poczucie, że coś się jednak dowiedziałeś o świecie.

I teraz powiem coś może kontrowersyjnego, ale Król odszkodowań podobał mi się bardziej niż kilka innych jego „głośniejszych” tytułów. Może właśnie dlatego, że nie sili się na bycie arcydziełem. Jest trochę jak serial z porządnej stacji kablówki – wiesz, że nie dostaniesz dzieła życia, ale też nie zaśniesz. A przy tym masz jeszcze ten lekki dreszczyk poznawania kulis wielkich pieniędzy i przekrętów, które – paradoksalnie – są zupełnie legalne.

Czy warto? Warto. Ale nie dla historii Claya. Dla tego, co się dzieje wokół niego. I dla pytania, które gdzieś tam zostaje po lekturze: co ja bym zrobił na jego miejscu?

Przeczytałem "Króla odszkodowań” już kilka lat temu, kiedy książka nosiła jeszcze tytuł "Król afer”. Była to jedna z moich pierwszych powieści Johna Grishama jaką przeczytałem. Z przyjemnością wróciłem ponownie do tej książki i zaskoczyłem się jak dobrze jest ona napisana i jak wiele z niej zapamiętałem.
Clay Carter pracuje w Biurze Obrony Publicznej w Waszyngtonie, kiedy otrzymuje sprawę o morderstwo. Mordercą jest młody, czarnoskóry mężczyzna, a Clay zakłada, że to typowa sprawa, w której nie będzie musiał się za wiele starać. Wtedy zgłasza się do niego Max Pace, agent firmy farmaceutycznej. Max wyjaśnia, że za morderstwem kryje się poważniejsza sprawa: morderca brał tabletki, których skutki uboczne sprawiły, że stał się niezwykle agresywny. Max wynajął Claya, aby po cichu i poza sądem załatwiał potencjalne pozwy. W zamian Clay miał otrzymać sowite wynagrodzenie.
Kiedy ta sprawa kończy się sukcesem, Max daje Clayowi kolejną sprawę, która przynosi mu duże honoraria. Clay zaczyna wydawać ogromne sumy pieniędzy i wciąga się w wir kolejnych spraw sądowych, byle tylko dostarczać sobie kolejne zastrzyki gotówki.
"Król odszkodowań” to jedna z moich ulubionych książek Grishama. Najciekawsza część książki to ta, w której autor opisuje wystawny styl życia prawników, którzy wygrywają ogromne sumy, a następnie oddają się wszelkim luksusom, jakie można kupić za pieniądze. Ten drogi styl życia nie jest możliwy do utrzymania i wymaga coraz większych nakładów finansowych. W końcu konsekwencje tej nieustannej pogoni za pieniędzmi okazują się katastrofalne dla głównego bohatera. Ostatecznie Grisham bardzo krytykuje żądzę pieniądza i zysku. Jest krytykiem nadmiernego konsumpcjonizmu. Clay tak naprawdę nie chce być chciwy i samolubny, ale tak bardzo daje się wciągnąć w to środowisko, że nie może się powstrzymać. Chce pozostać dobrym i etycznym prawnikiem, ale mu się nie udaje. Z zainteresowaniem i szokiem przeczytałem o oszałamiających sumach pieniędzy przyznawanych w procesach sądowych w Stanach Zjednoczonych i o tym, że największymi beneficjentami nie są ofiary, lecz prawnicy, którzy starają się ugrać jak najwięcej dla siebie. Wcześniej nie zwracałem na to aż tak dużo uwagi – przy kolejnej lekturze zacząłem dostrzegać więcej takich „niewygodnych spraw”.
Podsumowując – bardzo się cieszę, że wróciłem do tej książki. "Król odszkodowań” nadal pozostaje jednym z moich ulubionych thrillerów prawniczych i nie pozostaje mi nic innego jak przyznać tej powieści pięć gwiazdek.

Fabuła "Króla odszkodowań” opowiada o prawniku Clayu Carterze, który pracuje w Biurze Obrony Publicznej w Waszyngtonie. Zarówno on, jak i cały jego wydział są przepracowani i słabo opłacani. Nie mają nawet perspektyw na dalszą karierę. Clay kocha swoją dziewczynę Rebeccę, ale niskie zarobki i prestiż jego pracy odbijają się na ich związku, co w dużej mierze utrudniają jej nowobogaccy rodzice, którzy marzą o tym, by ich córka awansowała w społeczeństwie. Nie są zadowoleni z wybranka swojej córki.
W międzyczasie, po jednej ze spraw sądowych prowadzonych przez Claya, w życiu prawnika pojawia się mroczny nieznajomy o imieniu Max Pace, reprezentujący firmę farmaceutyczną, który oferuje mu możliwość wzbogacenia się. Mężczyzna wyjaśnia Clayowi, że jego oskarżony brał lek o nazwie Tarvan, który świetnie radził sobie jako metoda leczenia, ale miał jeden mankament - po około tygodniu od odstawienia leku niektórzy z jego użytkowników stali się niekontrolowanie agresywni. Firma farmaceutyczna prosi Claya, żeby zapłacił rodzinom ofiar sporą sumę pieniędzy za przemilczenie tej historii w zamian za sowite wynagrodzenie. Clay się zgadza - i tak zaczyna się jego śliska podróż z wielkimi firmami farmaceutycznymi i masowymi sprawami, w której będzie powoli wspinał się po drabinie niegodziwości i bogactwa.
Kiedy z dnia na dzień staje się multimilionerem, "odbija mu palma” i chcę mieć więcej i więcej. Zostaje okrzyknięty tytułowym "Królem odszkodowań" i od razu znajduje się w centrum uwagi. Kupuje domy, odrzutowce i wielkie łodzie. Staje się jeszcze bardziej chciwy i nieostrożny, aż w końcu kończy z niczym.
Jest to moja kolejna przygoda z powieściami Johna Grishama, które niestety bywają różne jeśli chodzi o jakość. "Król odszkodowań” jest jednak dobrą książką. To szybka w czytaniu i przyjemna lektura - o życiu bogatych i sławnych (życiu, którego nigdy nie poznam osobiście) i ich niemoralnych wyborach. Grisham zawsze świetnie radzi sobie z łączeniem kilku historii i sprawia, że jego bohaterowie są bardzo realistyczni. Nie sposób nie kibicować Clayowi, nawet jeśli widzimy, jak jego osobowość zmienia się w trakcie całej historii. Chociaż Grisham nie zawsze kończy wszystko w sposób schludny i uporządkowany (tak, jak czytelnik mógłby sobie tego życzyć), podobał mi się sposób, w jaki zakończył "Króla odszkodowań”. Podsumowując, była to warta przeczytania książka.

John Grisham wprowadza nas tą powieścią w nieznane większości amerykańskie realia prawne: prawników, którzy są specjalistami od pozwów zbiorowych. Znajdują i rekrutują ludzi, którzy mogli zostać poszkodowani przez używanie leków, farb lub innych produktów: następnie składa się pozew zbiorowy przeciwko producentowi lub firmie farmaceutycznej. Ponieważ żadna firma nie chce kończyć procesu, który może zakończyć się orzeczeniem o winie, różne firmy uzgadniają zwrot kosztów dla klientów. Biorąc pod uwagę, że prawnicy biorą spory procent od każdego zwrotu kosztów, można zrozumieć, jak wielu z nich stało się subtelnie bogatych, nie biorąc nigdy udziału w procesie. Prywatne odrzutowce, wille z basenami w egzotycznych miejscach, wypasione samochody: z pewnością w swoim skromnym Biurze Obrońcy Publicznego Clay Carter nigdy nie pomyślałby o tym, że stanie się częścią tego środowiska. Tak jest do czasu, gdy dostaje "cynk": uspokajając swoje sumienie, zgadza się poprowadzić sprawę, która obali grzechy firmy farmaceutycznej. Tu z dnia na dzień staje się sławny: on też może kupić sobie odrzutowiec, on też może się wzbogacić praktycznie nie pracując. Zyskuje przydomek „króla odszkodowań”, ze względu na umiejętność odkrywania zniszczonych klientów korporacyjnych. Ale być może Clay jest zbyt młody i niedoświadczony, a nagły sukces uderzy mu do głowy: wystarczy jeden zły wybór, by pogrążyć się w przepaści.

„Król odszkodowań” to trzymająca w napięciu, pełna zwrotów akcji historia, która z pewnością spodoba się tym, którzy uwielbiają prawnicze thrillery Johna Grishama. Z zainteresowaniem przeczytałem o oszałamiających sumach pieniędzy przyznawanych w zbiorowych procesach sądowych w USA i o tym, że największymi beneficjentami nie są ofiary, ale prawnicy, którzy czerpią z tego ogromne zyski, a następnie próbują zrobić na tym karierę.

John Grisham po raz kolejny udowadnia, że jest świetnym opowiadaczem historii i cieszę się, że zamiast prawnikiem został pisarzem. “Król odszkodowań” 5/5