Klucz do Piłsudskiego

Patrzyłem na Puszczę Białowieską za pośrednictwem ekranowych obrazów. Chociaż uchwycono szczegółowe zdjęcia, nie oddawały one tego, co dla puszczy jest najważniejsze – wyjątkowego zapachu, który napełnia rozległe przestrzenie leśne. Ani ta, ani żadna inna książka o Piłsudskim nie odsłania jednak jednej tajemnicy – tajemnicy miłości, którą wzbudzał w ludziach. Miałem jedyną okazję, by porozmawiać z Dmowskim, jego oponentem, który określił Piłsudskiego mianem posiadacza „duszy wodza”. Miłość, którą ludzie darzyli komendanta, brygadiera i marszałka, była ogromnym kapitałem dla Polski za jego życia i, oby tak było, pozostaje nim po jego śmierci.

Stanisław Cat-Mackiewicz zawsze wyróżniał się odwagą i niezależnością myśli, chociaż nie zawsze był skrupulatny w pisarstwie. Jego dzieło, "Klucz", uznawane za klasykę polskiej eseistyki historycznej, możemy traktować jako część bogatej literatury inspirowanej biografią Piłsudskiego. "Klucz" nie traci swej wartości, nawet jeśli nie otwiera wszystkich drzwi, jak zauważył prof. Rafał Habielski.