Zygmunt Balicki - sylwetka autora

Zygmunt Balicki, urodzony 30 grudnia 1858 roku w Lublinie, zmarł 12 września 1916 roku w Piotrogrodzie, był wybitnym socjologiem, publicystą oraz działaczem narodowym. Jako teoretyk wychowania, podczas studiów prawniczych w Petersburgu zaangażował się w działania konspiracyjnej Gminy Socjalistów Polskich, która kładła nacisk na patriotyzm w socjalizmie. Po powrocie do Warszawy w 1880 roku kontynuował tę działalność, przeciwstawiając się antynarodowym ideom Proletariatu Ludwika Waryńskiego. Ze względu na groźbę aresztowania udał się do Lwowa, gdzie wraz z innymi działaczami, jak Bolesław Limanowski, założył organizację Lud Polski, która w 1881 roku zaprezentowała pierwszy program niepodległościowy po upadku Powstania Styczniowego.

Po wyjściu z aresztu, aby uniknąć ekstradycji do Rosji, Balicki wyemigrował do Szwajcarii. Tam zdobył doktorat z prawa na Uniwersytecie Genewskim w 1896 roku i uzyskał obywatelstwo szwajcarskie w 1898. Jako członek-korespondent Międzynarodowego Instytutu Socjologicznego, aktywnie uczestniczył w życiu naukowym. W 1891 roku poślubił Gabrielę z Iwanowskich, która również stała się prominentną działaczką oświatową i posłanką na Sejm RP.

W Szwajcarii Balicki związał się z płk. Zygmuntem Miłkowskim oraz innymi patriotami, biorąc udział w założeniu Ligi Polskiej w 1887 roku. W tym samym czasie, podczas podróży do Galicji i Królestwa Polskiego, zainicjował Związek Młodzieży Polskiej "Zet", którego statut oparł na strukturach masonerii. Był autorem wielu publikacji w "Przeglądzie Społecznym" we Lwowie i warszawskim "Głosie".

W 1895 roku, podczas pobytu w USA, uczestniczył w XI Sejmie Związku Narodowego Polskiego w Cleveland. Do 1895 roku nadal formalnie związany był z ruchem socjalistycznym jako członek Związku Zagranicznego Socjalistów Polskich. We współpracy z Romanem Dmowskim, w 1893 roku, przekształcił Ligę Polską w Ligę Narodową, która miała wyraźną ideologię nacjonalistyczną. Balicki, będąc członkiem Komitetu Centralnego Ligi, miał znaczący wpływ na działalność organizacyjną i publikacje prasowe, takie jak "Przegląd Wszechpolski".

W latach 1898-1916 aktywnie pracował nad budowaniem struktur Ligi i Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego na terenie Górnego Śląska i Poznańskiego. Jego działalność w Towarzystwie Szkoły Ludowej i w Towarzystwie Gimnastycznym "Sokół" również była znacząca. W 1905 roku przeniósł się do Warszawy, a w 1908 roku, w kluczowym momencie dla obozu narodowo-demokratycznego, wsparł Dmowskiego w antyniemieckim programie.

Balicki, jako jeden z trzech "ojców-założycieli" Narodowej Demokracji - obok Jana Ludwika Popławskiego i Romana Dmowskiego, z czasem popadł w zapomnienie. Mimo że nie dożył pełnej ewolucji ruchu narodowego, jego czysto nacjonalistyczne poglądy i idee miały istotny wpływ na kształtowanie się myśli narodowej. Balicki akcentował niezależność sfery naukowej od politycznej, wierząc w służbę narodowi poprzez oba te obszary.

Jako socjolog wprowadził do polskiej psychologii koncepcje psychologii społecznej oraz etyki narodowej, a prawnikom zasugerował możliwości badań nad socjologią państwa i prawa. Jego główne dzieło, "Psychologia społeczna", analizowało społeczeństwo jako kolektywną indywidualność, której struktura bazuje na zasobach zbiorowej pamięci i tradycji. Przedstawione przez Balickiego teorie miały znaczący wpływ na rozwój polskiej myśli socjologicznej i narodowo-demokratycznej.

Balicki, pozostający pod wpływem darwinizmu społecznego, postrzegał naród jako organizm biologiczny, który musi wywalczyć swoje miejsce na ziemi. Kładł duży nacisk na patriotyczne wychowanie, które miało formować "żołnierzy-obywateli" zdolnych do obrony ojczyzny. Jego praca, "Egoizm narodowy wobec etyki", przyczyniła się do rozważań nad etyką społeczną, w której patriotyzm stanowił centralny punkt odniesienia.

Zygmunt Balicki pozostawił trwały ślad w historii polskiej myśli społecznej i politycznej. Jego pisma i działania były szczegółowo opracowane w wielu publikacjach i biogramach, które analizują jego wpływ na kształtowanie się polskiego nacjonalizmu i socjologii.