Piotr Skarga - sylwetka autora

Piotr Skarga był polskim jezuitą, teologiem, pisarzem oraz kaznodzieją, który zasłynął jako znaczący przedstawiciel kontrreformacji w Polsce. Swoją działalnością wpisał się w historię jako nadworny kaznodzieja króla Zygmunta III Wazy oraz rektor Kolegium Jezuitów w Wilnie, a także jako pierwszy rektor Uniwersytetu Wileńskiego. Jako słynny Sługa Boży, w 1564 roku pełnił funkcję proboszcza i kanclerza kapituły katedralnej lwowskiej. Był również autorem "Żywotów świętych" i "Kazań sejmowych".

Urodził się jako Piotr Powęski, syn Michała i Anny ze Świątków, którzy pochodzili ze szlachty zagrodowej, związanej z wsią Powązki koło Mszczonowa. Miał dwóch braci i dwie siostry, a herb rodziny Skargów-Powęskich otrzymał od króla Zygmunta III. Nawet jeśli część szlachty odnosiła się do niego z rezerwą, podejrzewając jego chłopskie pochodzenie, jego edukacyjne i duchowne osiągnięcia były niepodważalne. Studiował na Akademii Krakowskiej w latach 1552–1555, gdzie uzyskał stopień bakałarza na Wydziale Filozoficznym. Kapłańskie święcenia przyjął we Lwowie w 1564 roku i tam rozpoczął swoją posługę kaznodziejską. Wkrótce wyjechał do Rzymu, gdzie wstąpił do zakonu jezuitów.

Po powrocie do Polski zajął się zakładaniem kolegiów jezuickich, planowano go nawet na rektora Kolegium w Poznaniu, które ostatecznie prowadził Jakub Wujek. Skarga założył również Bank Pobożny w Krakowie, by chronić ludzi przed lichwą, oraz Arcybractwo Miłosierdzia. Działał aktywnie na terenie Litwy i Białorusi, zakładając kolegia jezuickie w takich miejscach jak Połock czy Ryga, a także jako pierwszy rektor Akademii Wileńskiej. Jego wpływy i zasługi nie kończyły się na działalności edukacyjnej – jako kaznodzieja przy królu Zygmuncie III Wazie przez 24 lata, propagował wzmocnienie władzy królewskiej kosztem Sejmu i krytykował szlachtę za ich wady. Był też przeciwnikiem przyjęcia korony szwedzkiej przez Zygmunta III oraz współtwórcą Unii Brzeskiej.

Jego twórczość literacka, przede wszystkim "Kazania sejmowe", była publikacją odkrytą i w pełni docenioną dopiero później, chociaż nie była popularna za życia autora. Przez długi czas ogromną popularnością cieszyły się jego "Żywoty świętych". Skarga był znanym propagatorem ascezy, celibatu i pielgrzymek, przy czym wystrzegał się nawracania przemocą, widząc w tym zagrożenie wojną domową. Krytycznie wypowiadał się o innych wyznaniach chrześcijańskich, jak bracia polscy czy kalwini, propagując jednocześnie ideę połączenia Kościoła katolickiego i prawosławnego.

Piotr Skarga zmarł i został pochowany w kościele świętych Piotra i Pawła w Krakowie. Jego pomnikiem piśmiennictwa były dzieła stylizujące na prorocze teksty biblijne, które stały się symbolem obrony wartości narodowych i religijnych. Te cechy jego działalności i twórczości uwiecznili późniejsi artyści i pisarze, tacy jak Adam Mickiewicz, Cyprian Kamil Norwid, czy malarz Jan Matejko.