Nicolas Edme Réstif de la Bretonne - sylwetka autora

Nicolas Edme Restif de la Bretonne, francuski twórca epoki ancien régime’u, znany z libertynizmu, urodził się w rodzinie zamożnego chłopstwa jako syn Edme Restifa i Marii Doudeuine. Jego pełne imiona to Nicolas Anne Edme, lecz w ciągu życia posługiwał się głównie pierwszym i trzecim, przybierając później pseudonim „de la Bretonne”. Z racji swojego pochodzenia z licznej rodziny nie mógł pozostać w domu rodzinnym. Mimo to, jego rodzice zapewnili mu edukację – w wieku pięciu lat zaczął naukę w szkole parafialnej w Sacy, a podstawowych umiejętności nauczyli go przyrodni bracia i siostry. W wieku jedenastu lat zaczął uczęszczać do szkoły w Vermenton, gdzie po raz pierwszy się zakochał, co znacząco wpłynęło na jego późniejsze poglądy.

W październiku 1746 roku Restif wyjechał do Paryża, by dołączyć do chóru chłopięcego, jednak pozostał tam tylko przez rok. Swoje pierwsze dzieło stworzył w wieku szesnastu lat, a jego stylem od razu nawiązało do konwencji libertynizmu, co wywołało oburzenie w jego rodzinie. W ramach kary Nicolas trafił do opieki drukarza, z którego żoną później się związał. Następnie, w 1755 roku, Restif opuścił dom drukarza, zdobywając niezależność w swoim zawodzie, a kilka miesięcy potem wyjechał do Paryża. Tam rozpoczął pracę w drukarni i poznał Zefirę, swoją kolejną miłość, która zmarła w 1758 roku po wyczerpującym porodzie. Ich córkę, Zefiriettę, oddał pod opiekę babci.

Kilka tygodni później Restif się ożenił, jednak jego żona okazała się oszustką i ograbiła go. W kolejnym związku również nie miał szczęścia, gdyż Sofronia została zamordowana. Następne małżeństwo, zawarte w 1760 roku, było trwałe, choć nieszczęśliwe. Pierwsza ich córka nosiła imię matki – Agnes. Po pewnym czasie żona stała się dla Nicolasa ciężarem, co skłoniło go do powrotu do libertynizmu. Poznawszy kobietę wyższego stanu, postanowił spróbować sił jako pisarz. Jego pierwsza książka ukazała się w 1767 roku, niemal równocześnie z rozstaniem z Agnes.

W 1768 roku Restif zdobył pierwsze literackie uznanie dzięki "Stópce Fanchetty", a jego pozycję w Paryżu umocnił "Pornograf", wydany rok później. W latach 70. poświęcił się wyłącznie pisaniu, odnosząc różne sukcesy i angażując się w przelotne romanse, ale nigdy nie wziął ponownie ślubu. Żyjąc w odosobnieniu, prowadził ekscentryczny tryb życia i ukrywał się przed znajomymi. Z czasem zaczął rysować na murach ważne dla siebie sentencje i wydarzenia z życia, które jednak zanikły w drugiej połowie XIX wieku.

Podczas rewolucji francuskiej Restif nie zajął żadnej znaczącej pozycji - skupił się na spisywaniu swoich wspomnień w dziele „Pan Mikołaj, czyli serce ludzkie odsłonięte”. Ta obszerna, prawie pięciotysięcznostronicowa powieść była drukowana w jego własnym domu, ale nie cieszyła się popularnością. Po jego śmierci pozostawił piętrzące się stosy niesprzedanych egzemplarzy. Mimo wcześniejszego uznania, w 1794 roku musiał powrócić do pracy w drukarni. Pod koniec XVIII wieku napisał parodię powieści Markiza de Sade „Anty-Justyna”, ale ta i inne późne prace przyczyniły się do spadku jego renomy.

Zmarł 3 lutego 1806 roku, pozostawiając po sobie ponad dwieście tomów powieści obyczajowych, wśród których można znaleźć zarówno wybitne, jak i słabsze dzieła. W jego twórczości dominowały motywy libertynizmu – „Anty-Justyna” była uznawana za jeden z najbardziej kontrowersyjnych utworów i długo była zakazana. Restif zyskał także reputację jako pisarz dokładny – daty w „Panu Mikołaju” są wiarygodne. Jego szczerość w opisie życia intymnego wywołała oskarżenia o ekshibicjonizm. W wielu swoich dziełach portretował osoby ze swojego otoczenia, podając ich prawdziwe nazwiska, co spowodowało liczne procesy sądowe.

Mimo że w późniejszych latach życia stał się obiektem kpin, jego twórczość po śmierci została doceniona. Dzieła Restifa stały się cennym źródłem wiedzy o zwyczajach XVIII-wiecznej Francji, zwłaszcza stanu trzeciego, co szczególnie uwidacznia „Pan Mikołaj” oraz „Noce Paryskie”. Jego prace znajdują zastosowanie w seksuologii, choć nie dorównują dziełom Markiza de Sade. Zarówno dawni, jak i współcześni krytycy uznają go za jednego z najwybitniejszych pisarzy francuskiej literatury XVIII wieku. We Francji jego twórczość wciąż cieszy się popularnością, a w XX wieku niektóre jego powieści doczekały się adaptacji filmowych.