Walentin Zubow - sylwetka autora

Walentin Zubow (1884–1969) był historykiem sztuki z wykształcenia, lecz jego szerokie zainteresowania i działalność uczyniły go postacią przywodzącą na myśl człowieka z czasów Renesansu lub przynajmniej Srebrnego Wieku na przełomie XIX i XX wieku. Był jednym z tych niezwykłych rosyjskich Europejczyków, którzy wybili się w swoim pokoleniu. Jego najważniejszym osiągnięciem życiowym było założenie w 1912 roku Instytutu Historii Sztuk. Ta instytucja naukowa działała na podstawie niezależnego programu i mieściła się w rodzinnym pałacu Zubowa w Sankt Petersburgu. Na początku instytut pełnił funkcję biblioteki, później zaś odbywały się tam publiczne wykłady dostępne dla wszystkich zainteresowanych. W 1916 roku instytut uzyskał status prywatnej szkoły wyższej, przyjmującej studentów obu płci, którzy ukończyli szkołę średnią. Po rewolucji, dzięki przebiegłości Zubowa, który sam skonfiskował i przekazał swój majątek państwu, placówka została formalnie uznana za jednostkę naukowo-dydaktyczną. Dzięki wsparciu Anatolija Łunaczarskiego, Zubow oficjalnie został jej dyrektorem. Instytut nie tylko spełniał rolę uczelni, ale był także kluczowym miejscem ochrony kultury w mieście. Zubow, jako reprezentant demokratycznie myślącej arystokracji rosyjskiej, już wcześniej, po wybuchu I wojny światowej i upadku caratu, angażował się w konserwację carskich pałaców w rejonie Sankt Petersburga. Brał udział w tworzeniu pełnowymiarowych kopii fresków z rosyjskich cerkwi, co umożliwiało ich późniejszą rekonstrukcję, oraz nabywał i zabezpieczał prywatne zbiory książkowe. Te działania pozwoliły zgromadzić ogromną bibliotekę, zaopatrzoną w najnowsze europejskie publikacje z zakresu sztuki oraz cenne diapozytywy, którą w dużej mierze sfinansował z własnych środków i udostępnił publicznie. Wkrótce po rewolucji bolszewickiej Zubow został krótko uwięziony, jednak po uwolnieniu powrócił do pracy naukowej i dydaktycznej. W 1925 roku, gdy manipulowanie władzą stało się niemożliwe, opuścił Rosję. Swoje wspomnienia opublikował na emigracji, gdy miał już 84 lata.