Niccolò Machiavelli - sylwetka autora

Niccolò Machiavelli, uznawany za jednego z najważniejszych przedstawicieli renesansowej myśli politycznej, pełnił wiele funkcji: był prawnikiem, filozofem, pisarzem społecznym i politycznym, a także historykiem i dyplomatą z Florencji. Najbardziej jest znany jako autor traktatu "Książę", który przyczynił się do powstania terminu makiawelizm, odnoszącego się do bezwzględnego dążenia do władzy. Machiavelli dogłębnie analizował mechanizmy działania zarówno republik, jak i monarchii. Jego pisma zostały w 1559 roku wpisane na kościelny indeks ksiąg zakazanych.

W czasie jego życia, Włochy były podzielone na liczne miasta-państwa, gdzie nieustannie toczyły się walki o wpływy. W politycznej i kulturalnej grze znaczną rolę odgrywała Florencja, miasto, z którym Machiavelli był związany przez całe życie. Urodzony w 1469 roku, dorastał w rodzinie szlacheckiej, która wspierała gwelfów. Przez lata zdobywał wykształcenie, by w 1494 roku rozpocząć pracę w II kancelarii Republiki Florenckiej, w czasach republikańskich zmian zapoczątkowanych przez kaznodzieję Girolamo Savonarolę. Mimo że Savonarola został stracony w 1498 roku, republika przetrwała do 1512 roku.

Machiavelli w tych latach zajmował się kwestiami wojskowymi i zarządzaniem. Jako bliski współpracownik Piera Soderiniego, miał znaczący wpływ na florencjańską politykę. Wykonywał też liczne misje dyplomatyczne, spotykając się m.in. z Ludwikiem XII, Maksymilianem I i Juliusem II, a także poznał Cezara Borgię. Po 1512 roku, gdy Medyceusze odzyskali władzę, Machiavelli popadł w niełaskę i został oskarżony o spisek, co doprowadziło do jego uwięzienia i tortur. Po uwolnieniu zamieszkał na wsi w San Casciano, poświęcając się pisaniu prac politycznych, które były publikowane później, już po jego śmierci.

W 1520 roku, jako gest częściowego pojednania z Medyceuszami, florentyński uniwersytet zlecił mu napisanie historii miasta. Choć Machiavelli zmarł w 1527 roku i spoczął w kościele Santa Croce we Florencji, jego dzieła żyją dalej. Pomimo politycznych ambicji, Machiavelli nie spełnił swoich aspiracji, co jest paradoksalne, zważywszy na treść jego najważniejszego dzieła, "Książęcia", które przyniosło mu nieśmiertelną sławę. Być może powodem takiego stanu rzeczy było to, że Machiavelli w rzeczywistości nie kierował się zasadą, iż cel uświęca środki, oraz że jego serce być może skłaniało się ku republikańskim wartościom.

Prawdziwa osobowość Machiavellego jest nieco odmienna od tej, jaką przedstawiają jego krytycy w oparciu o "Księcia". Postać Machiavellego okazuje się bardziej skomplikowana przy bliższym przyjrzeniu. Mimo często negatywnych ocen, Stendhal twierdził, że Machiavelli ukazał w swoich pracach "naturę ludzką". Chociaż postrzega się go jako ojca relatywizmu etycznego, Machiavelli faktycznie często zaznaczał, że stosowanie bezwzględnych środków musi być przemyślane i ograniczone. Wyraził swoje sceptyczne poglądy na naturę człowieka, argumentując, że ludzie są kierowani egoizmem i niskimi pobudkami, a moralne działanie w świecie pełnym niegodziwości jest niebywale trudne. W swoich dziełach zauważał także, że w polityce siła i skuteczność są niezbędne, kładąc nacisk na realizm w podejmowaniu decyzji.