Jan Andrzej Morsztyn - sylwetka autora

Jan Andrzej Morsztyn, znany polityk, poeta i jeden z kluczowych przedstawicieli polskiego baroku dworskiego, był postacią wybitnie związaną z dworem królewskim Rzeczypospolitej. Urodził się 24 czerwca 1621 roku w Raciborsku, nieopodal Krakowa. Jego rodzina, posiadająca polski tytuł szlachecki, wywodziła się z niemieckiego mieszczaństwa osiadłego w Polsce w XIV wieku. Ojciec Morsztyna był zamożnym ziemianinem i członkiem wspólnoty Braci Polskich.

Morsztyn kształcił się na uniwersytecie w Lejdzie, a swoje młodzieńcze lata spędził podróżując po Włoszech i Francji razem z bratem. Dzięki wsparciu rodziny Lubomirskich, z którą się związał po powrocie do Polski, rozpoczął swoją karierę przy dworze. Od 1649 roku był dworzaninem Jerzego Lubomirskiego, a w 1653 roku został również dworzaninem królewskim. Jako sekretarz królewski od 1656 roku i referendarz koronny od 1658 roku, pełnił wiele istotnych funkcji, finalnie otrzymując tytuł podskarbiego wielkiego koronnego w 1668 roku.

W polityce Morsztyn był czołowym przedstawicielem stronnictwa profrancuskiego. W 1668 roku, podczas sejmu abdykacyjnego, podpisał dokument potwierdzający abdykację Jana II Kazimierza Wazy, a następnie popierał kandydaturę francuskiego księcia Wielkiego Kondeusza na polski tron. W 1674 roku był elektorem Jana III Sobieskiego, ale po pewnym czasie, działając w porozumieniu z Ludwikiem XIV, wdał się w spisek detronizacyjny przeciwko królowi, który został wykryty i zmusił go do ucieczki do Francji.

W sferze literackiej Morsztyn zasłynął jako marinista, kontynuując tradycje polskiego baroku dworskiego. Choć pisanie traktował głównie jako formę rozrywki, jego utwory odznaczały się niesamowitą starannością i kunsztem. Jednym z bardziej znanych dzieł Morsztyna jest zbiór poezji zatytułowany „Lutnia”, w którym zawarł ponad 200 wierszy, głównie erotyków stylizowanych na dziełach Mariniego, oraz „Kanikuła abo Psia gwiazda”, gdzie związał gorąco miłosnych uczuć z letnimi upałami.

Chociaż za życia Morsztyna jego utwory nie były drukowane, ręcznie przepisywane kopie krążyły wśród zainteresowanych literaturą, a jego poezja była recytowana. Współcześnie jego twórczość jest doceniana za zdolność do wprowadzania oryginalnych motywów, zabawy językiem i nieoczekiwanych zwrotów, które stanowią o oryginalności jego dzieł. Morsztyn sięgał po inspiracje z różnorodnych źródeł, w tym z literatury antycznej oraz utworów współczesnych mu autorów francuskich i włoskich.