Denis Diderot - sylwetka autora

Denis Diderot, francuski pisarz, krytyk literacki i sztuki, filozof oraz ceniony encyklopedysta epoki Oświecenia, zasłynął przede wszystkim dzięki takim dziełom jak "Kubuś Fatalista i jego pan" oraz powieści "Zakonnica". Diderot wprowadził rewolucyjne podejście do dramatu mieszczańskiego, który uplasował między komedią a tragedią, oddając w ten sposób bardziej realistyczny obraz życia. Swoje poglądy na ten temat rozwinął w pracach "Rozmowy o synu naturalnym" oraz "O poezji dramatycznej".

Jego dzieło "Encyklopedia albo słownik rozumowany nauk" było monumentalnym zbiorem wiedzy oświeceniowej, nad którym pracował od 1745 roku przez 27 lat. Współtworzył je z matematykiem Jeanem le Rond d’Alembertem. Realizacja tego projektu nie była łatwa, zważywszy na to, że Diderot kilkukrotnie trafiał do więzienia za swoje kontrowersyjne poglądy. Jego przekonania przeszły ewolucję od teizmu, przez deizm, aż do materialistycznego ateizmu, co wyraził m.in. w "Liście o ślepcach". Diderot akcentował znaczenie nauk empirycznych, twierdząc, że nauki spekulatywne powinny być podporządkowane tym, które opierają się na doświadczeniu.

Filozof stawiał tezę, że człowiek został zdemoralizowany przez zły system polityczny i brak kultury, w związku z czym postulował potrzebę oświecenia ludu oraz rekonstrukcji zasad moralnych poprzez społeczną solidarność i reformy we Francji. Choć początkowo popierał absolutyzm oświecony, zmienił zdanie po tym, jak caryca Katarzyna II zignorowała jego propozycje reform edukacyjnych w Rosji. Jego poglądy przesunęły się w kierunku demokratycznym, stając się krytykiem kolonializmu i despotyzmu. Diderot postulował utworzenie parlamentu jako reprezentanta ludu oraz instytucji nadzorującej władzę wykonawczą.

W sferze gospodarczej był zwolennikiem leseferyzmu, uznawał wolny handel i edukację powszechną za kluczowe dla dobrobytu społecznego, jednocześnie potępiając ograniczenia własności. Mimo to dostrzegał, że sukcesy te mogą nie rozwiązać fundamentalnych problemów społecznych wynikających z postępu technologicznego i kapitalistycznej eksploatacji. Diderot zajmował się także krytyką malarstwa, przedstawiając swoje idee w esejach "Salons".