Antoni Sobański - sylwetka autora

Antoni Sobański, potomek arystokratycznej rodziny, był znanym reporterem i publicystą, który regularnie publikował w „Wiadomościach Literackich”. Poza tym współpracował z renomowanymi mediami, takimi jak londyński „Times” oraz Agencja Reutera. Opanował biegle sześć języków europejskich i podróżował po całym kontynencie, spędzając sporo czasu w miastach takich jak Londyn, Paryż, Berlin i Wiedeń. Ze względu na leczenie gruźlicy jeździł do Szwajcarii i amerykańskich Gór Skalistych, gdzie kupił małą posiadłość.

W Warszawie, zwany „hrabią Tonio”, założył elitarny Klub Stu. Był to ośrodek kulturalny, w którym działał kabaret literacki „13 Rzędów” z występami artystów takich jak Mira Zimińska. Sobański był liberałem i pacyfistą, zaniepokojonym narastającym nacjonalizmem i autorytaryzmem w Polsce lat 30. Jako jeden z nielicznych publicystów głośno opowiadał się przeciw antysemityzmowi, nazywając go „zbiorową psychozą”, czego przykładem był jego tekst „Kwestii żydowskiej – nie ma” opublikowany w „Wiadomościach Literackich”.

Jego zbiór reportaży z Niemiec, „Cywil w Berlinie”, został uznany w Trzeciej Rzeszy za wrogi i szkodliwy, co wzbudzało jego obawy przed represjami ze strony niemieckich władz. Po wybuchu wojny przedostał się przez Rumunię do Wielkiej Brytanii. W Londynie współpracował z emigracyjnym Ministerstwem Informacji, Komitetem Pomocy Żołnierzom oraz zatrudnił się w BBC, pisząc również dla polskiej prasy.

Zmarł młodo, w wieku 43 lat, z powodu nawrotu choroby płucnej. Jarosław Iwaszkiewicz tak opisał Sobańskiego: „Był zachwycający, wysoki, dobrze zbudowany i bardzo elegancki [...] Stanowił ideał dżentelmena, a zarazem świetny materiał na dziennikarza”. Witold Gombrowicz wspominał go jako osobę niezwykle elegancką i wyrafinowaną, która wnosiła istotny wkład w warszawskie życie artystyczne, burząc tradycyjne, heroiczne koncepcje męskości.

Antoni Słonimski podkreślał, że z polskich pisarzy Sobański był jednym z najlepiej zorientowanych w literaturze francuskiej i angielskiej, łącząc zainteresowania prozą, poezją z głęboką świadomością polityczno-społeczną. Pomimo uznania, Sobański miał także krytyków, jak Wacław Zbyszewski, który określał go jako „pozera filosemityzmu”. Do najważniejszych dzieł Sobańskiego należą „Cywil w Berlinie”, „Ulica Krucza”, „Kwestii żydowskiej – nie ma”, „Pasterka w San Filipe” oraz „Charakter przyszłej Polski nie jest mi obojętny”.