Andrzej Frycz Modrzewski - sylwetka autora

Andreas Fricius Modrevius, znany jako Herbu Jastrzębiec, był wpływowym pisarzem politycznym oraz myślicielem renesansu z Polski. Zyskał renomę również poza granicami kraju, pełniąc rolę sekretarza królewskiego i będąc zwolennikiem irenizmu – idei dążącej do zgody i pokoju. Urodzony jako syn Jakuba, dziedzicznego wójta Wolborza, od młodości wyróżniał się intelektem. W wieku 11 lat przeniósł się do Krakowa, aby kształcić się w szkole parafialnej, a w 1517 roku zaczął studia na Akademii Krakowskiej. Dwa lata później, 13 grudnia 1519 roku, został bakałarzem. Podczas nauki w Wittenberdze zetknął się z przełomowymi ideami reformacji.

Około 1522 roku Modrevius przyjął niższe święcenia kapłańskie i rozpoczął pracę w kancelarii prymasa Jana Łaskiego. Od 1547 roku pełnił funkcję sekretarza Zygmunta I Starego. W 1553 roku został mianowany wójtem Wolborza, a rok później król Zygmunt I Stary podwyższył jego roczne uposażenie do 200 zł w uznaniu jego zasług. Kolejny rok później, podczas sejmu warszawskiego, Modrzejewski otrzymał tzw. list żelazny jako zabezpieczenie królewskiej opieki.

Pomimo swego duchownego statusu, w 1560 roku poślubił Jadwigę Kamieńską, co spowodowało skandal, a jego reformacyjne poglądy przyczyniły się do utraty wójtostwa w 1569 roku. Pod koniec życia zbliżył się do arian, radykalnego odłamu polskich protestantów. Z Jadwigą Kamieńską doczekał się trojga dzieci: Andrzeja, Elżbiety i Łucji. Zmarł jesienią 1572 roku w Wolborzu na dżumę i został prawdopodobnie pochowany w Małczu, jego grób jednak nie został odnaleziony z powodu uznania go za heretyka.

Najważniejsze dzieło Modreviusa, „De Republica emendanda” (O poprawie Rzeczypospolitej), napisane po łacinie, zostało przetłumaczone na niemiecki i wydane w Krakowie oraz Bazylei. Rozprawa ta, składająca się z pięciu ksiąg, obejmuje tematy: obyczaje, prawa, wojna, kościół i szkoła. Księga dotycząca Kościoła została uznana przez władzę kościelną za heretycką, co skutkowało umieszczeniem dzieła na indeksie ksiąg zakazanych.

W polityce Modrevius wyróżniał się postępowymi poglądami, które w jego okresie były wręcz utopijne. Prekursorem idei równości wobec prawa, wyprzedził swoich współczesnych w całej Europie. Proponował równość praw dla wszystkich grup społecznych, protekcjonizm gospodarczy, opiekę państwa nad ubogimi oraz rozwój publicznej edukacji. Domagał się także ostrzejszych kar za zabójstwo i rezerwowanie kary śmierci nawet za kradzież, sprzeciwiał się wojnom zaborczym.

Wśród jego renesansowych prac publicystycznych znalazły się również istotne mowy, takie jak „Lascius, sive de poena homicidii” (Łaski, czyli o karze za mężobójstwo, Kraków, 1543), krytykująca różnorodność kar za te same przestępstwa, oraz „Oratio Philalethis peripatetici” (1545), dotycząca prawa mieszczan do nabywania dóbr ziemskich. Na jego cześć nazwano Krakowską Akademię, która powstała w 2000 roku.