Alexis de Tocqueville - sylwetka autora

Alexis de Tocqueville, francuski myśliciel polityczny i socjolog, pełnił funkcję ministra spraw zagranicznych II Republiki od 3 czerwca do 31 października 1849 roku. Po zamachu stanu w 1851 roku stał się krytykiem Napoleona III i II Cesarstwa. Jego najsłynniejszym dziełem jest dwutomowe "O demokracji w Ameryce", które uchodzi za wyjątkowo przenikliwą analizę społeczeństwa demokratycznego. Tocqueville szczegółowo analizował napięcia między wolnością a równością, jak również znaczenie samorządu i związków politycznych w relacjach między państwem a Kościołami.

Choć sceptycznie oceniał pewne aspekty demokracji, ostrzegając, że mogą one prowadzić do degradacji ludzkiej natury, nie odrzucał jej całkowicie. Uważał, że demokrację można reformować, a jej największą wartością jest wolność. Tocqueville identyfikował tyranię większości jako główne zagrożenie dla wolności jednostki, wskazując, że ochrona przed tym zagrożeniem leży w wolności zrzeszania się i wolności prasy. Te miały za zadanie reprezentować opinie mniejszości i wpływać na większość.

W swoim innym dziele, "Dawny ustrój i rewolucja", Tocqueville postawił tezę, że każda rewolucja kontynuuje pewne elementy obalanego systemu i wybucha nie w szczycie kryzysu, lecz gdy postęp jest wolniejszy niż oczekiwania społeczeństwa. Dzielił prasę na trzy kluczowe funkcje: jako gwaranta wolności, wspólnoty i wspólnego działania. Wskazywał, że prasa może szybko rozpowszechniać idee i wzmacniać poczucie wspólnoty, a także umożliwiać komunikację i planowanie działań.

Tocqueville podkreślał, że demokracja, choć rozbija indywidualne poglądy, jednocześnie prowadzi do konformizmu ze względu na potrzebę wspólnego zaufania i wyrównania warunków. Zwracał uwagę na rolę prasy w reprezentacji różnorodnych opinii, ułatwiając ich zakorzenienie się w społeczeństwie. Przemyślał także różnice w prasie w różnych krajach, widząc ich źródło bardziej w kulturowo-politycznych niż ekonomicznych aspektach. Mimo wad prasy, podkreślał jej konieczność, sugerując, że powstanie nowych gazet mogłoby wpłynąć na zwiększenie obiektywności.