Lalka T.1-2

Lalka ukazała się początkowo w odcinkach na łamach warszawskiego "Kuriera Codziennego", stanowiąc dla wielu ówczesnych czytelników literacką kontynuację "Kronik". Dla mieszkańców Warszawy powieść Prusa jest powieścią o stolicy, literackim przewodnikiem, z którym śladami Wokulskiego można odkrywać szczegóły wyglądu i życia ówczesnej stolicy. Dla innych powieścią społeczno-obyczajową podejmującą krytykę sytuacji w Polsce końca XIX w., powieścią o wielkich idealistach, a dla wielu czytelników po prostu utworem o wielkiej i romantycznej miłości.
 

W Lalce Bolesław Prus stworzył intymny, a zarazem epicki, niezwykle szczegółowy portret Warszawy końca XIX wieku, widzianej przez pryzmat życia różnych postaci, ale przede wszystkim skupiający się na trzech mężczyznach, których romantyczne ideały napędzają ich samych i całą powieść. Stanisław Wokulski to zamożny kupiec, który powodowany miłością do arystokratki Izabeli Łęckiej, stara się zdobyć uznanie i szacunek arystokracji, która stale zachowuje chłód wobec jego podejść. Ignacy Rzecki, przyjaciel Wokulskiego i wieloletni pracownik sklepu, jest beznadziejnie zauroczony rewolucją 1848 roku i przywróceniem do władzy Bonapartów, którzy położą kres niesprawiedliwości świata. I wreszcie młody naukowiec Ochocki, który marzy o nowej epoce, pełnej postępu naukowego i maszyn latających.

Powieść Prusa jest w znacznym stopniu zabarwiona jego własnymi przeżyciami z okresu powstania styczniowego 1863 roku i jego ogromnym wpływem na myśl polską przez następne dziesięciolecia. Akcja powieści toczy się około piętnaście lat po tym wydarzeniu, ale jego cień kładzie się na bohaterach i wszystkich ich działaniach. Zwłaszcza Rzecki idealizuje rewolucję 1868 roku, a jego rozdziały zatytułowane Dziennik starego urzędnika są przesiąknięte nostalgią i wspomnieniami o przeszłości, a także naiwną, choć bezpośrednią interpretacją działań Wokulskiego. 

Lalka to niezwykła powieść znakomicie oddająca wpływ, jaki przeszłość może wywierać na jednostkę, a nawet na stosunek społeczeństwa do teraźniejszości i przyszłości i jako dzieło literackie ma wartość ponadczasową!