Bez dogmatu

Powieść „Bez dogmatu” wywołała spore poruszenie na rodzimym rynku literackim: wielu czytelników spekulowało, poszukując pierwowzoru głównego bohatera, którego szukano wśród przyjaciół i znajomych Henryka Sienkiewicza, niektórzy twierdzili nawet, że stworzył on w powieści-dzienniku swój autoportret.

Sam pisarz wielokrotnie podkreślał uniwersalny wymiar kontrowersyjnego bohatera, pisząc w liście do Mścisława Godlewskiego: „jeśli nie każdy jest zupełnie Płoszowskim, to prawie każdy jest nim do pewnego stopnia”. Sienkiewicz, znany głównie z dzieł historycznych, w tej powieści poruszył aktualne problemy swej epoki. Historia dekadenta Płoszowskiego miała być atakiem na „chorobę wieku”, objawiającą się zanikiem woli, znużeniem i niechęcią do działania. Powieść zyskała sobie jednak popularność wśród młodych ludzi, którzy wbrew intencjom autora utożsamiali się z dekadencką postawą głównego bohatera. W ten sposób sam Sienkiewicz – niejako wbrew własnym zamiarom – mimowolnie przyczynił się do „rozszerzania zgnilizny”...

Henryk Sienkiewicz zupełnie niesłusznie kojarzony jest głownie za sprawą lektur szkolnych, tymczasem barwne życie autora, okraszone licznymi podróżami i spotkaniami interesujących ludzi znajduje odzwierciedlenie w twórczości Sienkiewicza, wyznaczając na kolejne wieki kierunek dla rozwoju literatury pięknej w duchu polskiego romantyzmu i historycznych od wołań!